حقوق بیماران و مسؤولیت مدنی پزشکی

امروزه در اثر پیشرفت فرهنگ و رشد فکری بشر و نیز توسعه تمدن بشری، توجه به حقوق بیماران نیز از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده، به گونه ای که سعی دولت ها در جوامع مختلف بر آنست که از این قشر آسیب پذیر حمایت بیشتری به عمل آورند. در حوزه علم حقوق نیز همواره در ارتباط با این موضوع، سؤالاتی مطرح بوده و صاحبنظران حقوقی به فراخور توانایی خویش درصدد پاسخ به این سؤالات برآمده اند. این سؤالات عبارتند از این که چگونه می توان از حقوق بیماران در مقابل خطای جامعه پزشکی حمایت نمود؟ آیا تعهد پزشکان، ازنوع بوسیله بوده واثبات تقصیرآنان، به عهده بیمار است؟ یا این که این تعهد، از نوع تعهد به نتیجه بوده و هیچ چیز جز اثبات قوه قاهره، نمی تواند پزشک را از مسؤولیت رها سازد؟ در حوزه فقه، مشهور فقها، تعهد پزشک را از نوع تعهد به نتیجه دانسته و برای رهایی پزشکان از مسؤولیت، تحصیل برائت از بیمار را پیشنهاد می نمایند. قانونگذار در قانون مجازات اسلامی نیز از همین نظر پیروی نموده است، ولی این سؤال همواره باقی است که اگر بیماری حاضر به ابرای پزشک نباشد، چه باید کرد؟ آیا پزشک نیز می تواند از درمان بیمار خودداری ورزد؟ بدون شک پاسخ مثبت خواهد بود و تردیدی نیست که در این صورت، حقوق بیمار در معرض تضییع قرار خواهد گرفت و در حقیقت ابزاری که در حقوق ایران، برای حمایت ازحقوق بیمار ابداع گردیده، علیه او به کار خواهد رفت. بدین جهت نگارندگان با تکیه بر اصول و موازین حقوقی و با بهره گیری از اندیشه های صاحبنظران حقوق و با نگاهی جدید به موضوع، درصدد پاسخ به سؤالات مذکوربرآمده و برآنند که چنانچه مقنن، تعهدات جامعه پزشکی را، ازنوع تعهد به وسیله بداند و برای حمایت از بیماران وجلوگیری از سوء استفاده از اضطرار آنان و تحمیل شرط برائت به آن ها، تقصیر پزشک را مفروض انگارد، این امر بهتر می تواند حقوق بیماران را تأمین نماید. در این صورت هم، بار اثبات تقصیر که امر دشواری است، از روی دوش بیمار برداشته شده و جبران خسارت او تسهیل خواهد شد و هم این که پزشک بی گناه نیز می تواند با اثبات بی گناهی خویش، از مسؤولیت معاف گردد و بدین وسیله اجرای عدالت تأمین گردیده و از بی رغبتی پزشکان به این حرفه ممانعت به عمل آید.